Czym są GloFish®?
GloFish® to ogólna nazwa ryb kilku gatunków, które poddano gentycznej modyfikacji polegającej na wszczepieniu genu odpowiedzialnego za fluorescencyjny kolor od meduzy. W późniejszych pracach przy tworzeniu ryb o innych kolorach wykorzystywano geny z innych organizmów morskich. W ten sposób powstała pierwsza fluorescencyjna genetycznie zmodyfikowana ryba. Pierwsze eksperymenty dotyczyły popularnego w akwarystyce jak i w badaniach laboratoryjnych danio pręgowanego (Danio rerio). Później oprócz zwiększenia oferty kolorystycznej modyfikacji poddano jeszcze żałobniczkę (Gymnocorymbus ternezi) oraz brzankę sumatrzańską (Puntius tetrazona).
UWAGA! - wg aktualnego prawa obrót, posiadanie opisywanych ryb jest ZABRONIONE na terenie Unii Europejskiej.
Początkowo celem stworzenia tej genetycznie zmodyfikowanej ryby był pomysł wykorzystania jej jako wskaźnika zanieczyszczenia środowiska. Z czasem rybki pojawiły się w sklepach zoologicznych w USA i do dziś są w tym kraju jedynym ogólnodostępnym zwierzęciem zmodyfikownym genetycznie.
Właścicielem patentu i znaku towarowego GloFish® jest firma Yorktown Technologies. Po raz pierwszy ryby te pojawiły się w handlu w 2003 roku.
Wykorzystanie fluorescencyjnych ryb w nauce i monitoringu środowiska
Przez prawie dwie dekady fluorescencyjne ryby były wykorzystywane w lepszym poznaniu genetyki, biologii molekularnej oraz badaniach nad rozwojem kręgowców. Ryby fluorescencyje były szczególnie przydatne w badaniach chorób na poziomie komórkowym jak również w badaniach raka oraz terapii genowej.
Jeśli chodzi o wykrzystanie w wykrywaniu zanieczyszczeń wody to wykorzystanie tych ryb ma polegać na uaktywnieniu się fluorescencyjnego koloru u ryby tylko w momencie obecności pewnych toksyn w środowisku wodny - tak przynajmniej donosi strona istrona internetowa GloFish. Niestety trudno doszukać się szczegółów na ten temat.
Warto nadmienić, że część dochodu ze sprzedaży tych kolorowych rybek jest przeznaczana na dalsze badania w wykorzystaniu fluorescencyjnych ryb w nauce.
Jak dokłdnie powstają GloFish®
Jak już wcześniej wspomniano ryby te są efektem prac inżynierii genetycznej. Gen odpowiadający za fluorescencyjny kolor zostaje wszczepiony do rozwijającego sie embrionu czyli ujmując prosto do rozwijającej się ikry po czym staje się częścią genomu rozwijającej się ryby. W ten sposób, na skutek trwałego osadzenia genu odpowiadajacego za fluorescencyjny kolor w genomie ryby, cecha ta jest dziedziczona i przekazywana potomstwu. GloFish przekazują swój kolor potomstwu a więc następne pokolenia wygladaja tak jak rodzice już bez manipulacji genetycznych.
Kontrowersje wokół GloFish®
Od samego początku ryby te wzbudzały kontrowersje, jeszcze przed wypuszczeniem pierwszych fluorescencyjnych danio na rynek pomysł ten spotkał sie z licznymi protestami organizacji ekologicznych i konsumenckich. Przed wypuszczeniem ryb na rynek firma Yorktown Technologies uzyskała opinie o potencjalnym zagrozeniu dla srodowiska, która była przygotowana przez FDA (Food and Drug Administration). W 2003 roku FDA uznało, że (wolne tłumaczenie):
"Ponieważ tropikalne ryby akwariowe nie są używane jako pożywienie, nie stanowią zagrożenia dla człowieka. Nie ma dowodów, aby genetycznie modyfikowane danio pręgowane stanowiło większe zagrożenie dla środowiska niż ich niemodyfikowany odpowiednik, który jest sprzedawany na terenie USA od wielu lat. Ze względu na brak bezposredniego zagrozenia dla zdrowia publicznego FDA nie widzi powodów aby ograniczać obrót tymi rybami."
Do dziś ryby te pozostają jedynymi genetycznie zmodyfikowanym zwierzetami dostępnymi w handlu.
Zakaz handlu i posiadania GloFish w krajach Unii Europejskiej
Pomijając kontrowersje, za i przeciw tym genetycznie zmodyfikowanym rybkom należy jako podsumowanie przypomnieć, ze obrót i posiadanie tych ryb jest zabroniony na terenie Unii Europejskiej. Niestety wystarczy rozejrzeć sie po aukcjach internetowych i zaraz widać, że jest sporo sprzedawców, którzy są w stanie zaryzykować dla kilku złotych surowe kary lub nawet więzienie.
Oczywiście można by rozpocząć dyskusję czy ryby te powinny być dopuszczone do obrotu, czy jest to etyczne itd., pytania można mnożyć.
Faktem natomiast jest, że obecne prawo zabrania obrotu i posiadania tych w krajach UE.